Pravoslavni vernici danas proslavljaju Svetog Iliju Gromovnika, jednog od najpoštovanijih proroka i svetitelja u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Praznik, poznat i kao Ilindan, u crkvenom kalendaru obeležen je crvenim slovom, a u narodu se vezuje za brojne običaje i verovanja.
Sveti Ilija je u hrišćanskoj tradiciji prorok koji je živeo u 9. veku pre nove ere, a predanje kaže da nije umro, već je živ uznet na nebo u vatrenim kolima sa ognjenim konjima. Zbog svoje siline i moći nad prirodnim pojavama, u narodu je poznat kao Gromovnik, zaštitnik od oluja, munja i grada.
Prema starim verovanjima, na Ilindan „grmi Sveti Ilija“ dok svojim gromovima progoni demone, a grom nikada ne udara u mesto gde je Bog.
Sveti Ilija se proslavlja i na Kosovu i Metohiji, gde je hramovna slava više crkava. Među njima su crkve u Vučitrnu, Podujevu i u Lešku.
Posebno svečano je danas u selu Koš kod Istoka, gde se održava tradicionalni sabor Svetog Ilije. Na saboru se okupljaju povratnici i raseljeni meštani, kako bi zajednički obeležili praznik liturgijom, slavskim obredima i druženjem, što ovaj događaj čini važnim simbolom očuvanja zajednice i tradicije u ovom povratničkom selu.
Narodni običaji i verovanja
Praznik prate i brojni običaji. U narodu je rasprostranjeno verovanje da na Svetog Iliju ne treba raditi teške poslove, posebno u polju, kako se ne bi izazvao gnev proroka.
Tradicionalno se na trpezi nalazi pečen petao, a med koji se proba na Ilindan veruje se da ima lekovita svojstva.
Takođe, izbegava se kupanje u rekama i jezerima, jer se smatra da voda na ovaj dan „uzima žrtvu“.
Postoji izreka: „Od Svetog Ilije, sunce sve milije“, koja označava kraj najtoplijeg dela leta i početak smene godišnjih doba.
Sveti Ilija se u savremenoj tradiciji slavi i kao zaštitnik vazduhoplovaca.
Vernici mu se mole za zaštitu od nevremena, suša, bolesti i svih prirodnih nepogoda, a mnoge crkve i manastiri širom Srbije i regiona danas obeležavaju njegov dan liturgijama i litijama.
