Piše: dr Aleksandar Pavlović, etnolog-antropolog, viši naučni saradnik Instituta za srpsku kulturu Priština – Leposavić
Uskrs je i ove godine u Velikoj Hoči proslavljen u duhu tradicije po kojoj je ovo metohijsko naselje nadaleko poznato. Kao i svih godina ranije stanovnici Velike Hoče najradosniji hrišćanski praznik slavili su tri dana.
Vaskršnji utorak tradicionalno je obeležen sa više običajno-obrednih aktivnosti u kojima je učestvovao veliki broj žitelja ovog metohijskog sela.
U sabornoj seoskoj crkvi – Crkvi Sv. Stefana – seoski sveštenik Vuksan Kostić služio je u jutarnjim časovima svečanu vaskršnju liturgiju, da bi u tri sata popodne ispred iste crkve bila organizovana vaskršnja litija.
Od Crkve Sv. Stefana litija se kretala glavnim seoskim drumom, nakon čega je stigla do Crkve Sv. Jovana, smeštene na uzvišenju koje se nalazi na ulazu u Veliku Hoču.
Litiju je predvodio seoski sveštenik, dok su učesnici ovog molitvenog obreda nosili crkvene zastave, barjake, krstove i ikone.
Foto: Aleksandar Pavlović
Nastavak događaja usledio je u Crkvi Sv. Jovana i oko nje. U crkvi je upriličena večernja praznična služba, nakon koje su seoski sveštenik i okupljeni stanovnici Velike Hoče obavili čin obrednog obilaženja oko Crkve Sv. Jovana.
Završetak navedenog čina označio je početak Bele vile, događaja po kome je proslava Uskrsa u Velikoj Hoči posebno poznata.
Foto: Aleksandar Pavlović
Održavanje Bele vile bilo je sastavljeno iz dva dela.
Prvi deo sadržao je igru koja simbolizuje lov divljih konja, koja izgleda tako što nekoliko momaka pomoću mladih, olistalih grana, navodno lovi konje, koje glumi druga grupa momaka, dok je drugi deo Bele vile činila igra „zidanja grada“ u kojoj se jedna grupa momaka postavlja u kružnu formaciju, nakon čega se na njihova ramena penje druga grupa, čime se dobija formacija „kola na kolu“.
Učesnici igre „zidanja grada“ pevaju pesmu „Bela vila grad gradila“, posle čijeg završetka se navedena formacija rastura, čime se Bela vila završava, a time privodi kraju i proslava Uskrsa u Velikoj Hoči.
Foto: Aleksandar Pavlović
Bela vila predstavlja događaj iz korpusa tradicionalne narodne kulture, koji u sebi sadrži elemente iz više različitih istorijskih i kulturnih epoha.
Karakterišu ga običajno-obredne radnje sastavljene od motiva za čije korene se može reći da sežu do starih prolećnih kultova koji su zasnivani na uverenju da se određenim postupcima u periodu bujanja prirode nakon višemesečnog zimskog perioda može uticati na plodnost useva, ljudi i stoke.
Stoga, nije neobično da su određeni elementi vezani za Belu vilu, koji su usmereni ka prizivanju plodnosti, ili rađanja, svoje mesto našli u kontekstu proslave Uskrsa kao praznika posvećenog Hristovom vaskrsnuću, odnosno – šire gledano – slavljenju života, i tako u tradicionalnoj kulturi Srba u Velikoj Hoči ostali sačuvani do danas.
Zbog značaja za Srbe u Velikoj Hoči, koji Belu vilu doživljavaju kao važan deo svoje tradicije i činilac očuvanja svog kulturnog i etničkog identiteta, ovaj događaj je 2017. godine upisan u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije.
